Sanktuarium w Mikstacie opracowuje monografię o kulcie Św. Rocha, na prośbę Pani Małgorzaty Strzelec – redaktora tej monografii, przygotowałem tekst, który będzie zamieszczony w tej publikacji.
Marek Wisła
Prudnik, 5 października 2015r.
Historia Medalu Św. Rocha z Montpellier
Opolskiej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej
Izba lekarsko-weterynaryjna jest samorządem zawodowym lekarzy weterynarii zorganizowanym w strukturach okręgowych oraz na szczeblu centralnym. Nowa historia naszej korporacji rozpoczyna się w 1991r., kiedy na mocy ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1509) ukonstytuowały się izby okręgowe, w tym Opolska Izba Lekarsko-Weterynaryjna. Określone w art. 10 rzeczonej ustawy zadania samorządu, obejmują m.in. działania zmierzające do integracji środowiska weterynaryjnego, reprezentowania i ochrony zawodu lekarza weterynarii, czy też sprawowanie pieczy i nadzoru nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu lekarza weterynarii. Zważając na szczególną rolę zawodu lekarza weterynarii w utrzymaniu Bezpieczeństwa Zdrowia Publicznego, wyrażającą się leczeniem zwierząt, nadzorem nad szeroko pojętym przetwórstwem produktów pochodzenia zwierzęcego, odpowiedzialnością za status epizootyczny Państwa, jako Prezes i Rada Opolskiej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej podjęliśmy działania, aby uhonorować naszych członków, doceniając ich ciężką pracę, niezbędną wiedzę, budowanie etosu i godne reprezentowanie zawodu lekarza weterynarii (11).
To też w 2013r. rozpoczęliśmy prace nad opracowaniem Medalu Św. Rocha z Montpellier, które zakończyły się sukcesem i jego wybiciem w kwietniu 2014r. Wybór medalu nie był przypadkowy. W początkowych rozważaniach dotyczących wyboru postaci umieszczonej na awersie medalu braliśmy pod rozwagę symbole związane z weterynarią – wąż Eskulapa, postacie mitologiczne jak Centaur, postacie historyczne związane z medycyną Hipokrates, Galen. Jednak mając w zamiarze wręczanie medalu najczcigodniejszym z naszego zawodu, uznaliśmy, że najlepszym rozwiązaniem będzie umieszczenie na medalu wizerunku Św. Rocha z Montpellier – patrona lekarzy weterynarii.
Etymologia imienia Roch, od francuskiego roche – skała, co oznacza człowieka odpornego, twardego jak skała (2), bardzo pasująca do naszego zawodu, ostatecznie potwierdziła słuszność naszego wyboru. Żywot Świętego wskazał też wiele innych jego przymiotów, które pasują do charakteru naszej pracy, jak niesienie pomocy w chorobie, zwalczanie zarazy, zdobycie wiedzy potrzebnej do ratowania życia zwierząt i dbania o zdrowie ludzi. Jednak wspomniana niezłomność, wytrwałość wydaje się najistotniejsza. Lekarze weterynarii wielokrotnie udzielają pomocy zwierzętom w nocy, w trudnych warunkach atmosferycznych, praca wymaga dużej tężyzny fizycznej, odporności na stres, jest też niebezpieczna, trzeba być więc twardym jak skała. Zanim zabraliśmy się do pracy nad medalem, przedzwoniłem do ojca Jerzego Brusiło OFM duszpasterza lekarzy weterynarii, zadając pytanie, czy możemy umieścić na medalu naszej Izby postać Świętego. Ojciec Jerzy stwierdził, że jak najbardziej, umieszczenie świętego na medalu jest dopuszczalne. Dodatkowo medal po poświęceniu toruje nam drogę w wymiarze duchowym i moralnym.
Medal jest wykonany ze stopu miedzi chemicznie patynowanej, po obróbce polerowany. Na awersie w centrum medalu umieszczono postać Świętego Rocha. W ikonografii św. Roch z Montpellier przedstawiany jest jako młody pielgrzym lub żebrak w łachmanach, z psem liżącym mu rany albo biegnącym obok. Jego atrybutami są: anioł, pies trzymający w pysku chleb, torba pielgrzyma (1). Z racji tego, że zakład grawerski Pana Dariusza Koptona z Opola, który podjął się wybicia medalu, posiada prasę o możliwości wytłoczenia medalu z maksymalną średnicą 45 mm – umieszczenie postaci Świętego, jako młodego pielgrzyma idącego z psem, sprawiłoby, że szczegóły postaci stałyby się nieczytelne. Koniecznością było znalezienie takiego wizerunku Świętego, który można łatwo wpisać w okrąg. Świętego przedstawiano na obrazach jako zakutego w kajdany (3), klęczącego przy psie (4) czy siedzącego w zadumie na krześle (5). Kilkumiesięczne prace, które prowadziłem w oparciu o dane z Internetu, zaowocowały wstępnym szkicem postaci Świętego zaczerpniętym ze starych medalików.
Nasz medal przedstawia Św. Rocha siedzącego i obejmującego przyjacielsko psa, scena nawiązuje do żywota Świętego.
Wracając z Rzymu do domu, wędrował do wielu miast, a wszędzie pełnił z niesłychanym poświęceniem uciążliwe obowiązki około cierpiących, wreszcie sam uległ epidemii dżumy w Piacenzie. By nie zarażać innych – jako wykształcony człowiek wiedział o konieczności izolacji chorego, zawlókł się za bramy miasta i w pobliskim lesie padł pod krzakiem derenia. Tam wytropił go wyżeł, który przyniósł mu chleb. Pies należał do szlachcica Gotarda – ten z obawy przed dżumą schował się w wiejskim dworze. Gotard spostrzegł kilkakroć, że wyżeł jego porywa ze stołu spory kawał chleba i ucieka z nim w pole. Ponieważ służba ręczyła, że pies co dzień, regularnie dostaje swoją strawę i nie może być głodny, Gotard, zdjęty ciekawością, poszedł za nim pewnego dnia i ze zdumieniem przekonał się, że poczciwe zwierzę przynosi chleb choremu Rochowi.
Ten obraz umieściliśmy na naszym medalu Św. Rocha z Montpellier. Pies przynosi chleb, Roch ma już siłę siedzieć na ziemi, w przyjacielskim, dziękczynnym geście obejmuje psa. Szlachcic ulitował się nad opuszczonym nędzarzem, wziął go do siebie i opiekował się nim aż do zupełnego wyzdrowienia (6).
Dodatkowo, w sensie semiotycznym, przynoszenie chleba - jako symbolu dobrobytu, przez zwierzę, jest uznaniem zwierząt za naszych żywicieli, dających nam, lekarzom weterynarii utrzymanie.
Na wielu obrazach Św. Rocha widać psa o pokroju wyżła, który trzyma w pysku kromkę chleba. Dla lepszej wyrazistości naszej sceny, kromkę umieściliśmy w ręku Świętego, kromka w pysku psa mogła zniekształcić zarys głowy, co przy drobnych elementach byłoby wielce prawdopodobne. Na prawej piersi Świętego umieściliśmy muszlę, służyła ona pielgrzymom do nabierania wody ze strumienia. Na prawej piszczeli Święty posiada ranę, która występuje w bogatej ikonografii, niekiedy spotyka się scenę, gdzie pies wylizuje jątrzącą się ranę na piszczeli. Zrezygnowaliśmy z laski pielgrzyma, którą Roch trzyma w ręce, scena na medalu ma pokazywać realną sytuację. Tymczasem pod Piacenzą Roch zdrowieje, możliwe, że owoce derenia też mają w tym udział, zawierając odżywcze składniki. Dereń ma działanie antyseptyczne, pomaga zwłaszcza w utrzymaniu higieny jamy ustnej. Obłupana z kory gałązka kwitnącego derenia, pogryziona na końcu jest skutecznym środkiem do czyszczenia zębów (7). Napis na otoku medalu przywołuje łacińską maksymę Sanitas animalium pro salute homini, zdrowie zwierząt dla zdrowia człowieka – podkreśla szczególną rolę lekarzy weterynarii w zakresie Zdrowia Publicznego Państwa, poprzez wpływ nie tylko na status zdrowotny zwierząt, ale też na jakość produktów spożywczych, zwalczanie chorób odzwierzęcych, ochronę przyrody. Mówi się, że lekarz medycyny leczy człowieka a lekarz weterynarii ludzkość – jest wiele prawdy w tej sentencji.
Rewers, zawiera na otoku napis Opolska Izba Lekarsko-Weterynaryjna * 1991 *, co nawiązuje do roku założenia naszej Izby. W centrum umieściliśmy literę V z wężem Eskulapa, jest to znak zastrzeżony Izby Lekarsko-Weterynaryjnej. Eskulap był rzymskim odpowiednikiem Asklepiosa, w mitologii greckiej boga sztuki lekarskiej, jego atrybutem był wąż, jako symbol odradzania (węże rosnąc zrzucają za ciasny naskórek, proces nazywa się linką). W starożytności nie było tak jednoznacznego jak dziś podziału między lekarzem medycyny a lekarzem weterynarii. Hipokrates, czy Arystoteles poświęcali się zarówno leczeniu ludzi jak i zwierząt. Obecnie wąż Eskulapa oplatający laskę lub naczynie jest w Polsce symbolem lekarzy i farmaceutów, na świecie jest również symbolem lekarzy weterynarii (10). Litera V od medicina veterinaria z wężem Eskulapa tworzy pierwszy plan rewersu medalu.
W tle umieściliśmy grafikę ze sztandaru Opolskiej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej. Przedstawia ona Godło Opola i Wieżę Piastowską wpisaną w kontur województwa opolskiego. Nazwa miasta pochodzi od słowa opole, które określało dawną słowiańska wspólnotę terytorialną (tu była stolica plemienia Opolan). Herb przedstawia w błękitnym polu połowę złotego orła górnośląskiego, złączonego z połową złotego krzyża o roztrojonych końcach. Herb ten nawiązuje do tradycji stolicy księstwa górnośląskiego oraz relikwii drzewa Świętego Krzyża, umieszczonej w pierwszym miejscowym kościele. Godło to znane jest z czternastowiecznych pieczęci i monet (8). Wieża Piastowska, znana powszechnie z Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu, jest pozostałością po nieistniejącym dziś Zamku Piastowskim, zlokalizowanym na odrzańskiej wyspie Pasiece, w części zwanej Ostrówkiem. Należy do najstarszych w kraju zabytków architektury obronnej, pełni też rolę symbolu Opola i województwa opolskiego (9). Kontur województwa opolskiego umieszczony na trzecim planie pochodzi z okresu po reformie administracyjnej przeprowadzonej w 1999 r., to też nie zgadza się z naszym sztandarem, który powstał wg wcześniejszego wzorca. W trakcie ostatniej reformy administracyjnej województwo opolskie zostało powiększone o powiat oleski, co uwzględniono, poszerzając jego obrys.
Uroczyste wręczenie Medalu dr Władysławowi Tomaszewskiemu - podczas Zjazdu Opolskiej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej
Każdy medal posiada na rancie sygnaturę, medal z numerem „1” Uchwałą Nr 1/R/VI/2014 Kapituły Medalu Św. Rocha z Montpellier z dnia 30 maja 2014r. otrzymał nestor opolskiej Weterynarii dr Władysław Tomaszewski. Medal przekazywany jest w etui, wykonanym z zielonej skóry ekologicznej, wyścielony wewnątrz zielonym pluszem. Kolor zielony jest związany zwyczajowo z Weterynarią. Na etui metodą dociskową umieszczono obraz rewersu medalu. Szata graficzna oraz opracowanie komputerowe medalu jest zasługą Pani Marty Włodary, architekt z Wrocławia.
Kapituła Medalu Św. Rocha z Montpellier jest wybierana co 4 lata przez Radę Opolskiej Izby Lekarsko- Weterynaryjnej, Prezes Izby jest jednocześnie Kanclerzem Kapituły. Obecnie Kapitułę tworzą Jerzy Kil, Andrzej Malawski, Marek Szaciłło-Kosowski, Andrzej Sadowski, Kanclerzem jest Marek Wisła.
lek. wet. Marek Wisła
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.
Źródła:
1. https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%99ty_Roch;
2. http://dobrzen.opole.opoka.org.pl/patroni-roch.htm;
3. http://ichef.bbci.co.uk/arts/yourpaintings/images/paintings/well/large/cdn_well_v_18229_large.jpg;
4. http://freneydoisans.com/freneytique/wp-content/uploads/2014/03/SaintRoch-244x300.jpg;
5. http://www.harvardartmuseums.org/collections/object/230281?position=10;
6. Żywot Św. Rocha z Montpellier – z opracowania dołączanego przy wręczaniu Medalu Św. Rocha z Montpellier;
7. https://pl.wikipedia.org/wiki/Dere%C5%84_jadalny;
8. http://netpol.interaccess.com/POLISH/historia/herby1.html;
9. http://www.wiezapiastowska.pl/#;
10. https://es.wikipedia.org/wiki/Medicina_veterinaria;
11. Uchwała o przyznaniu Medalu Św. Rocha z Montpellier.